LEO-NIEUWSBRIEF 20230116-20230122

LEO-NIEUWSBRIEF 20230116-20230122

16 januari: 

1730: °Jean Baptiste Gaspard Bochart de Saron in Parijs (Frankrijk).  Franse magistraat in het Parlement van Parijs en amateurastronoom.  Liet op eigen kosten de uitgave van Laplace’s “La théorie du mouvement élliptique" drukken.  Hij was ook een groot verzamelaar van astronomische instrumenten. Had vooral belangstelling voor de banen van kometen, en in het bijzonder de komeet 1793 I, waarvan hij zelf nog de baanberekeningen maakte, voor zijn vriend Charles Messier (1730-1817), terwijl hij wachtte op zijn terechtstelling met de guillotine.  (+20/04/1794, Parijs (Frankrijk)). 

1904: °Ake Anders Edvard Wallenquist in Västervik, Kalmar Iän, Zweden.  Zweeds astronoom die tussen 1928 en 1935 actief was in het Bosscha Observatory in Indonesië.  In 1948 werd hij professor in Uppsala in het Kvistaberg Observatory waar hij onderzoek deed aan dubbelsterren, maar ook aan open sterrenhopen.  Een begenadigd populariserend schrijver van astronomische artikelen en zette zo heel wat jonge mensen ertoe aan om zich in de sterrenkunde te verdiepen.  (+08/04/1994, Uppsala (Zweden)).

1944: °Jill Cornell Tarter in New York City, New York, USA.  Amerikaanse astronome en een tijdlang directeur van het Center voor SETI (Search for Extra Terrestrial Intelligence) in Mountain View, Montana.

1946: °Michael Lloyd Coats in Sacramento, Californië, USA.  Op rust gesteld astronaut die drie ruimtevluchten maakte met de pendelvluchten STS-41-D, STS-29 en STS-39, waarbij hij in totaal meer dan 19 dagen in de ruimte zou blijven.

1948: °Anatoly Jakovlevich Solovyev in Riga, Letland, Rusland.  Sovjet- testpiloot en -kosmonaut met de eerste ruimtevlucht van Soyuz TM-5.  Hij zou 5 keer naar de ruimte gaan, elke keer met Soyuz-tuigen behoudens één heenvlucht met STS-71, Atlantis.

1952: °Lloyd Blaine Hammond Jr. in Savannah, Georgia, USA.  Op rust gesteld astronaut die tweemaal naar de ruimte ging met STS-39 en STS-64, telkens met Discovery, en bleef, in totaal zowat 11 dagen in de ruimte.

1959: +Issei Yamamoto.  Japans astronoom die een tijdlang directeur was van het Kwasan Observatory in Kyoto.  (°27/05/1889, Kusatsu (Japan)).

1971: °Denis Denisenko in Moskou, USSR.  Sinds 1977 amateur-astronoom die werkgroepleider werd van de werkgroep ‘Sterbedekkingen door asteroïden’. 

1973: de onbemande Russische maanrover Lunokhod 2 begint aan zijn Maanexpeditie die tot 11 mei zou duren, toen het contact wegviel nadat hij een krater was binnengereden.

1978: NASA geeft de namen vrij van 35 kandidaten voor het ruimteveerproject in ‘Group 8’, waaronder Sally Kristen Ride die de eerste vrouwelijke astronaut werd, en Guion Stewart Bluford Jr. als eerste Amerikaanse kleurling.

2003: lancering van STS-107 Columbia.  Aan boord bevelhebber Rick Douglas Husband, piloot William McCool, missiespecialist David McDowell Brown, Indische boordwerktuigkundige Kalpana Chawla, payload commandant Michael Philip Anderson en de onderzoekers Laurel Blair Salton Clark en de Israeli Ilan Ramon.  Bij de terugkeer op 01/02/2003 zou het ruimteveer uiteenvallen doordat hittetegels geschonden waren bij de lancering.  De bemanning overleefde dit niet.

17 januari: 

1843: °Anton Karl Thraen in Holungen, Saksen, Duitsland.  Duits astronoom die twee kleine planeten, (442) en (443), een naam gaf.  (+18/02/1902, Dingelstädt, Thüringen (Duitsland)).

1908: °Carol Jane Anger in Evanston, Illinois, USA.  Amerikaans astronoom die lid werd verkozen van de ‘American Astronomical Society’ bij hun meeting in Chicago.  Zij was vooral bekend voor haar spectroscopische metingen aan het Harvard Observatory.  (+31/12/1999, Tucson, Arizona (USA)).

1917: +Jean-Antonin-Léon Bassot, Parijs(5), Frankrijk.  Frans generaal en astronoom, die vanaf 1904 tot 1917 directeur was van het ‘Observatoire de Nice’.  (°06/04/1841, Renève, Côte-d’Or (Frankrijk)).

1997: +Clyde William Tombaugh in Las Cruces, New Mexico (USA).  Een Amerikaans astronoom die, naast 14 planetoïden, in 1930 ook de (dwerg)planeet Pluto ontdekte op fotografische platen.  Tot 2006 werd Pluto immers beschouwd als de negende planeet van het zonnestelsel, maar is nu, door een herziene definitie van een planeet, afgezwakt tot dwergplaneet.  (°04/02/1906, Streator, Illinois (USA)).

1985: 1037ste en tevens laatste lancering van een Aerobee onderzoeksraket, allen gelanceerd tussen 1947 en 1985.  Deze raketten werden door Aerojet Corporation ontworpen om het lanceervermogen van een V-2 te koppelen aan de eenvoudigheid van een Wac Corporal bij het lanceren.

2002: de Amerikaanse sonde Galileo maakte zijn 33ste langsvlucht van de Jupitermaan Io.

18 januari:

1784: Sir William Herschel, de ontdekker van honderden deep-sky objecten richt zijn kijker op het gebied met het sterrenbeeld Orion en ontdekt NGC 1662, een open sterrenhoop, die soms als een telescopisch asterisme wordt aanzien, in de Jager.  Ook NGC 1977, wel eens ‘The Running Man genoemd, in Orion, ontsnapte die nacht niet aan zijn oog.

1802: +Antoine Augustin Darquier de Pellepoix in Beaumont-sur-Lèze, Haute-Garonne, Frankrijk.  Frans astronoom aan wie de ontdekking van de Ringnevel werd toegeschreven in 1779, maar ontdekte zelf dat Messier (1730-1817) hem was voor geweest en opnam in zijn catalogus als M57. (°23/11/1718, Toulouse, Haute-Garonne (Frankrijk)).

1828: °Auguste Voigt in Gevrey-Chambertin, Côte-d’Or, Frankrijk.  Frans onderwijzer en astronoom.  Hij werd door Urbain Le Verrier (1811-1877) ontdekt als sterrenkundige en, nadat hij een opleiding kreeg als assistent astronoom in het ‘Observatoire de Paris’, naar het ‘Observatoire de Marseille’ gestuurd werd waar hij, in 1864, de nieuwe 80 cm reflector in gebruik nam.  Zou tussen maart en augustus 1865 tien sterrenstelsels ontdekt hebben waarvan 8 nu een NGC-, of IC-nummer hebben gekregen.  (12/03/1909, Saint-Loup-Géanges, Saône-et-Loire (Frankrijk)).

1950: +André Sainte-Lagüe in Parijs(7), Frankrijk.  (°20/04/1882, Saint-Martin-de-Curton, Lot-et-Garonne (Frankrijk)).

1959: °Koyo Kawanishi.  Japans amateur-astronoom met zijn privé-observatorium Minami-Oda.  Ontdekker van niet minder dan 13 kleine planeten tussen begin 1989 en eind 1990.

2002: officiële indienststelling van het Gemini South Observatory in Cerro Pachon in Chili waar één van 2 identieke 8.1 m telescopen staan opgesteld, de tweede, North, in Mauna Kea, Hawaii.

2016: een gebroken waterleiding in het Harvard College Observatory zou tot de overstroming van duizenden historische foto-opnames, die werden gemaakt tussen 1885 en 1992, leiden.  De restauratie van de opnames zou 18 maand duren.  (S&T 2016, 07, p14).

19 januari:

1747: °Johann Elert Bode in Hamburg, Heilige Romeinse Rijk.  Deze Duitse astronoom publiceerde op 19-jarige leeftijd al een introductie in de sterrenkunde.  Hij publiceerde een verhaal rond zijn waarneming van de zonsverduistering van 05/08/1766.  In 1772 stelde hij een empirische formule op om de afstanden van de planeten in ons zonnestelsel te bepalen.  Tussen 1774 en 1779 ontdekte hij niet minder dan 5 melkwegstelsels, die later door Messier in zijn catalogus werden opgenomen als M53, M64, M81, M82 en M92.  In 1776 werd hij directeur van de sterrenwacht van de Pruisische Academie van wetenschappen in Berlijn.   Hij blijft vooral verder leven in de wet Titius-Bode, een wet die een voorspelling zou maken van de afstanden van planeten onderling rond andere sterren.  (+23/11/1826, Berlijn, Brandenburg (Koninkrijk-Pruisen)).

1851: °Jacobus Cornelius Kapteyn in Barneveld, Gelderland, Nederland.  Van 1875 tot 1877 was hij astronoom aan het observatorium van Leiden, daarna werkte hij aan de universiteit van Groningen.  Samen met Gill werkte hij aan een fotografische atlas van het Zuidelijk Halfrond, ‘The Cape Photographic Durchmusterung for the equinox 1875’, met meer dan 450.000 sterren.   In 1897 ontdekte hij een rode dwergster op een afstand van 12,8 lichtjaar met een zeer grote eigenbeweging die later naar hem vernoemd werd: de Ster van Kapteyn.   Hij wordt ook als de grondlegger van de beroemde ‘Nederlandse School van de astronomie van de Melkweg’ gezien.  (+18/06/1922, Amsterdam (Nederland)).

1887: ontdekking van de Grote Zuidelijke Komeet van 1887, door de Amerikaans-Argentijnse sterrenkundige John Macon Thome (1843-1908), die enkel te zien was in het zuidelijk halfrond.  Er werd gezegd dat de komeet nauwelijks een kern vertoonde, en ze was reeds zo ver verzwakt dat ze niet meer te zien was toen zij in het noordelijk halfrond moest zichtbaar worden.

2006: lancering van de Pluto New Horizons, met een Atlas V-raket, in de richting van de dwergplaneet Pluto.  Na een nadering van planetoïde 2002 JFD56 (op 13/06/2006), de planeet Jupiter (28/02/2007), vloog de sonde langs Pluto op 14 juli 2015, en dit op een afstand van, amper, 12.500 km, en ging verder in de richting van (2014 MU 69) Arrokoth, of Ultima Thule die op 01 januari 2019 gepasseerd werd op een afstand van 3500 km.  Toen bleek dat deze planetoïde eigenlijk uit ongeveer twee nagenoeg gelijke delen bestond die heel kort om elkaar heen wentelen, misschien zelfs elkaar raken.

20 januari:

1573: °Simon Mayr, of Marius, in Gunzenhausen, toen Markgraafschap Ansbach, nu Beieren, een student van Tycho Brahe (1546-1601).  Hij observeerde de 4 grote manen ongeveer rond dezelfde tijd als Galilei (1564-1642).  Hij stelde ook de Griekse namen van deze satellieten voor.  In zijn “Mundus Jovialis” vermeld hij ook de waarneming, op 15 december 1612, van de Andromedanevel.  (+26/12/1624, Ansbach).  Opgelet ook sommige naslagwerken geven °10/01/1573).

1930: °Buzz Eugene Aldrin, Jr. in Glenn Ridge, New Jersey, (USA).  Vocht als gevechtspiloot in de Koreaanse Oorlog.  In 1963 werd hij geselecteerd als astronaut. En zijn eerste ruimtevlucht was in 1966 in Gemini 12, met Jim Lovell (1928-).  In 1969 zou hij de geschiedenis ingaan door samen met Neil Armstrong naar de maan te reizen in Apollo-11 en als tweede mens voet op onze natuurlijke satelliet te zetten.

1944: +Emile Belot in Le Mans, Sarthe, Frankrijk.  Na een carrière in de industrie begon hij zich te interesseren in de hemelmechanica.  Hij werd ook tot tweemaal toe onder-voorzitter van de ‘Société Astronomique de France’.  (°08/12/1857, Vendôme, Loir-et-Cher, (Frankrijk)).

1966: lancering Apollo A-004 met een Little Joe II, laatste test voor de reddingsraket en meteen eerste testvlucht van het Command Service Module materiaal, vanop de lanceersite White Sands LC-36 voor een vlucht van 7 minuten.

1999: +Jean Rösch in Lourdes, Hautes-Pyrénées, Frankrijk.  Na 1945 wordt hij hulpastronoom in de sterrenwacht van Bordeaux en wordt daar adjunct.  Hij wordt in 1947 directeur van de sterrenwacht van de Pic-du-Midi tot in 1981.  Van 1966 tot 1970 wordt hij voorzitter van de Société Astronomique de France.  (°05/01/1915, Sidi-Bel-Abbès (Algerije)).

21 januari:

1848: °Louis Ferdinand Cruls, ook Luiz Cruls, in Diest, België.  Na zijn studies burgerlijk ingenieur in Gent wordt hij luitenant in het Belgisch leger tot 1874, en gaat voor een expeditie naar Brazilë.  Daar bestudeerde hij o.a. Mars.  Na enige jaren werd hij benoemd tot directeur van de Sterrenwacht van Rio de Janeiro.  In 1882 observeerde hij een Venustransit en ook een Grote Komeet van 1882, die naar hem genoemd werd.  (+21/06/1908, Parijs (Frankrijk)).

1874: °René Baire, Parijs, Frankrijk.  Was leraar wiskunde aan de faculteit wetenschappen in Dijon, en werd op 01/801/1907 professor beroemd.  Tot 1914 bleef hij zijn baan houden, maar werd toen ziek en kreeg een uitkering.  (+05/07/1932, Chambéry, Savoie (Frankrijk)).

1905: +Ernst Karl Abbe in Jena, Duits Keizerrijk.  Duits astronoom die directeur was van de sterrenwacht van Jena van 1877 tot 1900.  Hij werkte samen met Zeiss bij het ontwerpen en bouwen van optische instrumenten voor het opzoeken van asteroïden.  Hij was de eerste om lenzen te slijpen in fluoriet.  (°23/01/1840, Eisenach (Duitsland)).

1908: °Bengt Georg Daniel Strömgren, zoon van Elis Svante Strömgren (1870-1947), in Gotenburg, Vastra Gotalands Ian, Zweden, een Deens astrofysicus en astronoom.  Hij was de man die de theorie uitwerkte van ionisatienevels (HII regionen).  Kijk daarom vannacht eens naar de Grote Orionnevel M42. (04/07/187, Kopenhagen (Denemarken)).

1934: +Julius Bauschinger in Leipzig.  Tussen 1909 tot 1919 was hij actief achter de 49 cm-telescoop van de sterrenwacht van Straatsburg voor de observatie van dubbelsterren.  Astronomieprofessor en directeur van de sterrenwacht van Leipzig tussen 1920 en 1930.  Nadien werkte hij 15 jaar in München waar hij aan de basis lag van 2 catalogen met sterposities van meer dan 50.000 sterren.  (°28/01/1860, Fürth (Duitsland)).

1962: °Herman Louis Verlinde in Woudenburg, Utrecht, Nederland.  Nederlands theoretische natuurkundige die zich gespecialiseerd heeft in de snaartheorie, beter gekend als Stringtheorie.

2016: +Jean-Louis Steinberg in Parijs, Frankrijk.  Overleefde een verblijf in het concentratiekamp van Auschwitz-Birkenau.  Na zijn terugkeer naar Frankrijk in 1945 lanceerde hij een nieuwe tak in de astronomie, met name de radio-astronomie, waarmee hij aan de basis lag van de grote radiotelescoop van Nancay die volledig operationeel was in 1967. Terzelfdertijd ontwikkelde hij een systeem voor het lanceren van raketten.  (°07/06/1922, Parijs (Frankrijk)).

2018: lancering Rocket Lab Electron naar een aardbaan vanuit Mahia LC-1A LC-1B Mid-Atlantic Regional Spaceport LC-2 in Nieuw-Zeeland.

2023: in de avonduren is het uitkijken naar de planeten Venus en Saturnus die elkaar genaderd zijn tot 25’, en die te vinden zijn op 8°, in het zuidwesten.

22 januari:

1472: de Grote Komeet van 1472, een van de helderste ooit waargenomen met een magnitude van –3 tot –4, en een staart van enkele graden, nadert de aarde tot op 10,5 miljoen kilometer.  De komeet wordt o.a. waargenomen door Johann Müller (1436-1476), beter gekend als Regiomontanus, vanuit Neurenberg.

1592: °Pierre Gassendi in Champtercier, Digne-les-Bains, Provence, Frankrijk.  Frans wetenschapper, wiskundige, filosoof en... de eerste om een telescoop van Galilei (1564-1642) te gebruiken om naar de planeet Mercurius te kijken.  In 1631 zou hij de eerste mens zijn die een Mercuriustransit waarnam.  Hij schreef de eerste en enige biografie over Tycho Brahe (1546-1601).  (+24/10/1655, Parijs (Frankrijk)).

1816: °Catherine Wolfe Bruce in Manhattan, New York City, New York, USA. Amerikaanse filantrope en beschermvrouw van sterrenkunde via Edward Charles Pickering (1846-1919) van het Harvard College Observatory. (+13/03/1900, Manhattan, New York City, New York (USA)).

1944: °Peter H. Schulz in New Haven, Connecticutt, USA.  Was professor geologische wetenschappen aan het ‘NASA Ames Research Center’ en het ‘Lunar and Planetary Institute’ van de Brown University met een specialisatie in het bestuderen van planeetgeologie, impact-kraters op aarde en andere lichamen in hert zonnestelsel.  In die hoedanigheid werkte hij mee aan de ruimtetuigen ‘Deep Impact’ en ‘Lunar Crater Observation and Sensing Satellite’ (LCROSS).

1955: °Thomas David Jones in Baltimore, Maryland, USA.  Hoorde tot de NASA Astronaut Group 13, waarvan 23 hun training begonnen in juli 1991.  Zou 4 ruimtemissies maken met een pendel, STS-598 Endeavour, STS-68 Endeavour, STS-80 Columbia en STS-98 Atlantis. Zou 53 ruimtedagen tellen.

1968: lancering van Apollo 5, met een vertraging van 8 maanden.  De lancering gebeurde met een Saturnus IB met een maanlander op de raket, als ruimtetest.  De bedoeling was de motoren van de maanlander te testen in de ruimte, maar verliepen niet zonder haperen in automatische stand, waardoor men op hand schakelde en dat werkte uiteindelijk wel.

1978: het op 20 januari gelanceerde bevoorradingsschip Progress 1 maakt de eerste automatische koppeling met het ruimtestation Salyut 6.  Op 6 februari werd het ruimteschip weer losgekoppeld en dook de dampkring in om er te verbranden.

1992: ontdekking door Aleksander Wolszczan (1946-) van de eerste exoplaneet PSR B1257+12B, ook Poltergeist genoemd, een planeet om een andere zon op een afstand van ongeveer 2300 lichtjaar.  De planeet maakt deel uit van een trio die om een pulsar draaien.

1992: lancering van STS-42 Discovery met het Spacelab.  De bemanning bestaat uit bevelhebber Ronald John Grabe (1975-), piloot Stephen Scot Oswald (1951-), missie specialisten Norman Earl Thagard (1943-), William Francis Readdy (1952-) en David Carl Hilmers (1950), ladingspecialisten Roberta Lynn Bondar (1945-) en Ulf Dietrich Merbold (1941-).  De vlucht zou 8 dagen, 1 uur en 14 minuten duren.

1997: Lottie Williams wordt de eerste persoon, en zover geweten de enige mens, die getroffen wordt door ruimtevaartpuin.  Dit gebeurde terwijl zij wandelde in een park in Tulsa, Oklahoma, USA.  Het ongeveer 15 cm lange fragment werd ooit afkomstig van een raket verklaard, maar NASA meldde dat waarschijnlijk een onderdeel van de tweede trap van een Delta raket dat terugviel na enkele maanden.  Er werden nog meer resten teruggevonden in Texas.

2003: laatste signaal van Pioneer 10 wordt opgevangen.  De sonde was gelanceerd op 2 maart 1972 voor het onderzoek naar zowel Jupiter en zijn manen, maar ook van de buitengebieden van ons zonnestelsel.

2023: in de avonduren is het uitkijken naar de nadering van Venus en Saturnus.  Omstreeks 18u30, op het moment dat de zon 9° onder de westelijke horizon is verdwenen vinden we beide planeten op 8° hoogte boven de zuidwestelijke horizon.  Beide planeten staan 25’ uit elkaar.

2023: Kijk vooral uit voor het ochtendgloren naar de omgeving van de Poolster naar de komeet C/2022 E3 (ZTF). Die zou wel eens heel helder kunnen worden tenzij zij haar voorgangers achterna gaat en toch verloren gaat voor waarnemers zonder telescoop. Indien het niet lukt met het blote oog, is een goede verrekijker misschien al voldoende.